De twee vorige verhalen over geslachtsverandering waren mythen. Maar vervolgens gaat Phlegon ook enkele voorbeelden geven van werkelijk gebeurde geslachtsveranderingen. Hij situeert ze telkens in de tijd.

Een meisje van dertien jaar, van voorname familie en heel mooi, kreeg, zo gaat het verhaal, veel huwelijksaanzoeken. Ze werd toegezegd aan de man die haar ouders wilden en toen de huwelijksdag aanbrak en zij op het punt stond haar ouderlijk huis te verlaten, werd ze plotseling door pijn overvallen en begon ze heel hard te schreeuwen. Haar familieleden ontfermden zich over haar en dienden haar geneesmiddelen toe in de mening dat ze buikpijn en last van kolieken ha. Haar pijn bleef echter drie dagen achtereen aanhouden en de ziekte stelde iedereen voor raadsels, omdat de pijnen noch ’s nachts noch overdag verminderden. Hoewel de dokters in de stad alle geneeswijzen op haar toepasten konden ze geen enkele verklaring voor de ziekte vinden. Toen op de vierde dag, bij het ochtendkrieken, haar pijnen nog toenamen, slaakte ze een luide gil en barstten er mannelijke geslachtsdelen uit haar lichaam: het meisje was een man geworden. Na verloop van tijd werd ze naar Rome naar keizer Claudius gebracht. Deze richtte vanwege dit wonderteken op het Capitool een altaar op voor ‘Zeus die het kwaad afweert’.

In dit geval geeft de geslachtsverandering aanleiding tot een bezwering van het kwaad dat verondersteld werd samen te hangen met dit ‘wonderteken’. Maar het leven zelf van de protagonist lijkt niet in gevaar te zijn. Vervolgens geeft Phlegon nog drie kortere beschrijvingen van geslachtsverandering; hij noemt ze ‘hermafrodieten’.

[…] Een meisje met de naam Philotis dat uit Smyrna afkomstig was, veranderde, toen ze op huwbare leeftijd was gekomen en door haar ouders met een man was verloofd, in een man doordat mannelijke geslachtsdelen uit haar lichaam tevoorschijn kwamen.
In diezelfde tijd werd er ook een hermafrodiet geboren in Epidaurus, een kind van arme ouders, dat eerst Sympherousa werd genoemd, maar toen het een man werd de naam Sypheron kreeg. Hij bracht zijn leven door als tuinman.
Ook In Laodicea in Syrië onderging een vrouw, Aetete geheten, een gedaanteverandering – terwijl ze nog met haar man woonde – en ze kreeg toen ze een man was geworden de naam Aetetus. […] Zelf heb ik die man ook gezien.

In geen van deze gevallen wordt het leven van degene die een metamorfose onderging bedreigd.
Ook Plinius noemt in zijn Naturalis Historia enkele voorbeelden van geslachtsverandering. Alleen tegen de eerste worden maatregelen genomen.

Dat vrouwen in mannen kunnen veranderen is geen verzinsel. We hebben in de jaarboeken gevonden dat tijdens het consulaat van Publius Licinius Crassus en Gaius Cassius Longinus (171 v.Chr.) een meisje dat nog onder ouderlijk gezag stond in een jongen veranderde en dat op last van waarzeggers naar een verlaten eiland werd gebracht. Licinius Mucianus vermeldt dat hij in Argos een zekere Arescon heeft gezien die eerst Arescusa had geheten en zelfs in het huwelijk was getreden, maar spoedig daarna was een baard tevoorschijn gekomen en alle tekenen van mannelijkheid, en was hij met een vrouw getrouwd. In Smyrna heeft hij een jongen gezien die hetzelfde was overkomen. Zelf heb ik in Afrika Lucius Consitius gezien, een inwoner van Thysdrus, die op zijn trouwdag in een man was veranderd.

Waarom het eerste meisje dat in een man verandert wordt gebannen en de anderen niet, wordt niet duidelijk. Bij Phlegon is het alleen in Mirabili 6 dat een geslachtsverandering aanleiding geeft tot het bouwen van een altaar voor ‘Zeus de Wreker van Kwaad’. Hier werden ze dan blijkbaar toch gezien als een kwaad voorteken, zoals het geval is bij de geboorte van een hermafrodiet, al blijft het meisje, nu als jongen, wel in leven.

Een ongelofelijke zaak

Diodorus Siculus vertelt een verhaal dat volgens hem “een zaak zo wonderlijk is, dat ze misschien niet geloofd zal worden.” Een zekere man Diophantus uit Macedonië vestigde zich in Arabia en huwde daar een Arabische vrouw die hem een zoon en een dochter schonk. De zoon stierf, de dochter Heraïs werd uitgehuwelijkt aan een zekere Samiades. Na drie jaar huwelijk vertrok deze op een lange reis. Toen gebeurde iets wonderlijks. Ik vat het lange verhaal wat samen.

Heraïs, zo wordt gezegd, werd ziek door een vreemde en best wel ongelooflijke kwaal. Er verscheen een ernstige tumor aan de basis van haar onderbuik, en naarmate die steeds meer opzwol en zij daarbij hoge koorts kreeg, vermoedden haar artsen dat er een zweer was ontstaan aan de monding van de baarmoeder. Ze pasten de remedies toe waarvan ze dachten dat ze de ontsteking zouden verminderen, maar toch barstte het oppervlak van de tumor op de zevende dag open en uit haar lies stak een mannelijk geslachtsorgaan met testikels eraan. Toen dit gebeurde waren noch haar arts, noch andere bezoekers aanwezig, maar alleen haar moeder en twee dienstmaagden.

Dezen verzorgden Heraïs zo goed ze konden en hielden de zaak geheim. Toen kwam haar man van zijn reis terug.

Zij die van het vreemde geheim op de hoogte waren namen aan dat ze een hermafrodiet was, en zij veronderstelden dat zij, wat betreft haar vorige leven met haar man, nu met hem om homoseksuele wijze met hem omging.

In werkelijkheid ontweek ze hem, ze weigerde seks met hem, wat de man begrijpelijkerwijs kwaad maakte. Hij ging zich beklagen bij haar vader, maar die was zo verlegen met de hele situatie dat hij het geheim niet onthulde. Seminades maakte er dan een rechtszaak van, en de rechters verordenden dat een vrouw onderdanig hoorde te zijn aan haar man zoals een dochter aan haar vader.

Toen de rechtbank echter oordeelde dat het de plicht van de vrouw was om voor haar man te zorgen, onthulde ze eindelijk de waarheid. Ze raapte haar moed bijeen en maakte de jurk los die haar vermomde, toonde haar mannelijkheid aan iedereen en barstte in bitter protest uit dat niemand zou moeten eisen dat een man samenwoont met een man. Alle aanwezigen werden door verbazing aangegrepen en slaakten kregen van verwondering over wat zij zagen.

Eens het geheim bekend was geworden kleedde Heraïs zich als een jongeman. Nu konden de dokters hun taak afmaken, door een chirurgische ingreep bevrijdden ze het mannelijke orgaan dat door een membraan nog omhuld was. Heraïs wijzigde haar naam in Diophantus en nam dienst in het leger van de koning, bij de cavalerie, waar ‘hij’ zijn mannelijke kwaliteiten bewees. Heraïs’ voormalige echtgenoot Seminades kon het allemaal niet aan en benam zich het leven. “Zo kreeg zij, die als vrouw geboren was, de moed en roem van de man, terwijl de man bewees minder sterk van geest te zijn dan een vrouw.”

De transformatie in een man heeft geen negatieve gevolgen voor Heraïs, in tegendeel, als Diophantus neemt hij een eerbiedwaardige plaats in in de maatschappij. Dan vertelt Diodorus Siculus nog een verhaal over een wonderlijke geslachtsverandering die dertig jaar later plaatsvond in de stad Epidaurus.

Het betreft Callo, wees van beide ouders, die een meisje zou zijn. Nu had de opening waarmee vrouwen worden voorzien in haar geval geen opening, maar naast de zogenaamde pecten had ze vanaf de geboorte een perforatie waardoor ze de vloeistofresten uitscheidde. Bij het bereiken van volwassenheid werd ze de vrouw van een medeburger. Twee jaar lang woonde ze bij hem, en aangezien ze niet in staat was om als vrouw gemeenschap te hebben, moest ze zich onderwerpen aan onnatuurlijke omhelzingen. Later verscheen er een tumor op haar geslachtsdelen en omdat het veel pijn veroorzaakte, werden een aantal artsen bijgeroepen. Geen van hen wilde haar behandelen, maar een zekere apotheker, die aanbood haar te genezen, sneed in de gezwollen gebied, waarna de geslachtsdelen van een man uitstaken, namelijk testikels en een niet-geperforeerde penis. Terwijl alle anderen verbaasd stonden over de buitengewone gebeurtenis, ondernam de apotheker stappen om de resterende tekortkomingen te verhelpen. Allereerst sneed hij in de eikel en maakte een doorgang in de urethra, en door een zilveren katheter in te brengen, werden de vloeistofresten afgevoerd. Vervolgens bracht hij de onderdelen samen door het geperforeerde gebied in te snijden. Nadat hij op deze manier de zaak had hersteld, eiste hij een dubbele vergoeding, zeggend dat hij een vrouwelijke invalide had gekregen en van haar een gezonde jonge man had gemaakt. Callo legde haar weefgetouw en alle andere spullen van het vrouwen terzijde, en nam in plaats daarvan het gewaad en de status van een man aan en veranderde haar naam (door een enkele letter, N, aan het eind toe te voegen) in Callon. Sommigen zeggen dat ze, voordat ze in de vorm van een man veranderde, een priesteres van Demeter was geweest, en dat ze, omdat ze getuige was geweest van dingen die mannen niet konden zien, voor de rechter werd gebracht wegens goddeloosheid.

Vreemd is dat Callon beschuldigd wordt van goddeloosheid, omdat zij tenslotte als vrouw voor het aanschijn van Demeter was verschenen. In de versie van Phlegon ontbreekt dit gegeven. Daar werkt hij voortaan als tuinman, wat verder niet een echt macho-beroep is.

Het valt op dat zo goed als alle transformaties (behalve die van de legendarische Teiresias) gebeuren van vrouw naar man. Het gaat om een jonge vrouw, verloofd of getrouwd, bij wie na de puberteit plots mannelijke geslachtsdelen uitbreken. Daardoor kan het huwelijk niet verder gezet worden; soms neemt de ‘nieuwe’ man mannelijke taken op, waardoor het aanzien van de protagonist wordt vergroot vergeleken bij de vorige status als meisje of vrouw.

Geneeskunde

De Grieks-Romeinse arts Galenus (2e eeuw n.Chr.) beweerde dat vrouwelijke genitaliën eigenlijk geïnverteerde en geïnternaliseerde mannelijke geslachtsorganen zijn die uitgeduwd kunnen worden als het lichaam erg verhit is. Vermits een man warmer is dan een vrouw zijn bij hem de geslachtsorganen naar buiten gericht. Ook Democritus meende dat een vrouw zoals de man zaad leverde waaruit het embryo ontstond, maar dat haar testikels innerlijk waren. De beschrijvingen geslachtsverandering door de auteurs uit de oudheid doen denken aan wat de moderne geneeskunde genoemd wordt: het Androgeen Ongevoeligheids Syndroom, wat betekent dat het lichaam de eigen mannelijke hormonen niet herkent.
Bij AOS heeft het embryo tijdens de bevruchting mannelijke geslachtschromosomen ontvangen, het XY-chromosoom. Dan ontwikkelen zich in het embryo de testikels die androgenen (mannelijke hormonen) beginnen te maken. Maar het foetale weefsel herkent die androgenen niet, het is er ongevoelig voor, en dan kan de mannelijke geslachtsontwikkeling niet verder afgemaakt worden. De uitwendige geslachtsontwikkeling zal zich dan langs de vrouwelijke lijn verderzetten, al is de ontwikkeling van vrouwelijke geslachtsorganen dan reeds onderdrukt. Er is dus wel het XY-chromosoom, maar men wordt zo te zien toch als meisje geboren. Er is geen baarmoeder en er zijn geen eileiders aanwezig, de vagina is ondiep. Wel zijn er rudimentaire testikels aanwezig. Bij gedeeltelijke AOS, waarbij het lichaam gedeeltelijk ongevoelig is voor mannelijke hormonen, kan de persoon uiterlijke kenmerken hebben van man of vrouw of een combinatie van die beide. Een andere verklaring voor de hierboven ‘geslachtsveranderingen’ in de oudheid is pseudo-hermaphroditisme dat gekenmerkt wordt door een onduidelijkheid of misvorming in de geslachtsorganen, die ergens tussen de vrouwelijke en mannelijke genitaliën in zitten. Doorgaans lijken ze op vrouwelijke genitaliën, maar bij de pubertijd wordt de feitelijke mannelijke geslachtelijkheid zichtbaar.