Een reis langs zeven hemelen (1)

28 november 2023

Een van de boeken van het ‘Testament van de twaalf patriarchen’ uit de 2e eeuw v.Chr. is het ‘Testament van Levi’. Van de Griekse versie ervan bestaan twee recensies, een heeft het over drie hemelen, een latere over zeven – dit misschien door een christelijke redactor verbeterd.

Levi, een van de zonen van de aartsvader Jakob, vertelt in dit boek hoe hij rouwde over het ras der mensen, hoe hij bad tot de Heer dat hij hem zou bevrijden, hoe toen een diepe slaap over hem kwam. In die slaap zag hij de hemelen. Levi beschrijft zijn opstijgen naar de hemel.

En zie, de hemelen werden geopend en een engel van de Heer zei tegen mij: ‘Levi, Levi, kom binnen.’ En ik ging de eerste hemel binnen en zag daar veel water hangen. En ik zag nog een tweede hemel die veel helderder en stralender was. Want er was daar een onbeperkte hoogte. En ik zei tegen de engel: “Waarom zijn deze dingen zo?” En de engel zei tegen mij: ‘Verbaas je niet over deze hemel, want je zult een andere hemel zien die stralender is en hier niet mee te vergelijken is. En als je daarheen gaat, zul je dichtbij de Heer staan en een dienaar van hem zijn. En je zult zijn wonderen aan de mensen bekendmaken, en u zult proclameren over de komende verlossing van Israël.

In die laatste zin wordt duidelijk waarom iemand eigenlijk naar de hemel zou willen opstijgen: de wonderen Gods die in de hemel zichtbaar zijn, kunnen aan mensen meegedeeld worden, en ook een blijde boodschap aangaande de toekomst kan verkondigd worden. Levi krijgt van de engel uitleg over hoe de hemelen in elkaar zitten. De laagste hemel is wat donker omdat men van daaruit al het onrecht kan zien dat de mensen uitspoken. Daarom bevat die ook vuur en sneeuw en ijs, die klaar liggen voor de dag van het oordeel, de “geesten van degenen die worden uitgezonden om de bestraffing van de mensheid te volbrengen” bevinden zich daar eveneens. Maar ook in de tweede hemel staan legers opgesteld voor de dag van oordeel, om wraak te oefenen op de geesten van misleiding en op Beliar. Boven hen bevinden zich de Heiligen – dat lijkt dan nog in de tweede hemel te zijn. In de bovenste hemel bevindt zich de Grote Heerlijkheid in het Heilige der Heiligen. Daarin zijn de aartsengelen die de Heer (bloedeloze) offers brengen ten behoeve van de zonden der onwetendheid van de rechtvaardigen.

In de drie hemelen, evenals in de versie met zeven hemelen, moeten we Babylonische invloeden vermoeden, die laatste door een christelijke redactor ergens in de 1e of 2e eeuw.

Over het leven van Adam en Eva, hoe dat na hun verbanning uit het paradijs verder liep, bestaan twee teksten: een is overgeleverd in het Latijn (Vita Adae et Evae) en een in het Grieks (Apocalypsis Mosis), beide uit de 1e eeuw n.Chr. In de ‘Apocalyps van Mozes’ verhaalt Eva hoe zij, nadat de slang haar verleid had, op haar beurt Adam verleidde tot het eten van de verboden vrucht. Nadat Eva zich haar zonde menigvuldig beklaagd heeft, nadert een engel haar die zegt dat ze moet opstaan van haar boetvaardigheid omdat Adam op sterven ligt, zijn geest zal zijn maker ontmoeten.

En Eva stond op en legde haar hand op haar gezicht, en de engel zei tegen haar: ‘Verhef jezelf van aardse dingen.’ En Eva keek op naar de hemel en zag een wagen van licht, getrokken door vier schitterende adelaars waarvan niemand die uit de baarmoeder komt hun glorie kan beschrijven of hun aangezichten kan aanschouwen, en engelen gingen voor de wagen uit. […] Toen stond Seth op en kwam naar zijn moeder. En hij zei tegen haar: “Wat is er aan de hand? Waarom huil je?” Ze zei tegen hem: “Kijk omhoog met je ogen en zie de zeven hemelen geopend, en zie met je ogen hoe het lichaam van je vader op zijn gezicht ligt, en alle heilige engelen zijn bij hem en bidden voor hem […].

Toen weerklonk bazuingeschal, een zesvleugelige cherub nam Adam op en waste hem driemaal in het water van Acheron – volgens Griekse mythes is dat de rivier waar de zielen der doden worden overheen gebracht naar de onderwereld. God, die daarbij op Zijn troon zat, nam Adam op en overhandigde hem aan Michaël en zei: “Neem hem mee naar het paradijs, naar de derde hemel, en laat hem daar tot die grote en vreeswekkende dag die ik voor de wereld vaststel.” Het beeld van de zeven hemelen moet uit Babylonische tradities komen.

Ook in de ‘Apocalyps van Abraham’, een Joods werk uit eind 1e of 2e eeuw n.Chr., worden zeven hemelen genoemd, maar ze worden niet beschreven. Een engel zegt daar bijvoorbeeld: “ik ben Iaoel en ik werd zo genoemd door hem die degenen met mij op het zevende uitspansel aan het firmament, doet beven.” Veel meer komen we over die hemelen niet te weten.

Veelbelovender is 2 Henoch, daarover gaat het volgende keer.

Share This