In de 2e eeuw n.Chr. schreef de Griekstalige Loukianos van Samosata een reeks satirische werken. In zijn werk Icaromenippus is Menippos weer op zoek naar wijsheid en waarheid, deze keer vaart hij daartoe op naar de hemelen.
Ganymedes was een Trojaanse koningszoon op wie Zeus verliefd werd. Dus besloot Zeus deze mooiste van alle mensen te schaken en bij zich op de Olympus te nemen. Terwijl het hoofdthema van de versies van deze mythes vaak de homo-erotische relatie is tussen Zeus en Ganymedes, zullen wij, gezien ons onderwerp, enkel belangstelling hebben voor de ‘hemelvaart’ van Ganymedes.
Hemelreizen die niet automatisch een vergoddelijking inhielden vinden we in oude Mesopotamische verhalen. Een typisch kenmerk is dat deze hemelreizen meestal niet erg succesvol waren.
Welbeschouwd had een farao geen apotheose nodig, hij was al een god bij leven. Daarom werd hij ook altijd groter afgebeeld dan zijn onderdanen of vijanden. En ook zijn titels maakten zijn goddelijkheid duidelijk: ‘Zoon van Re’, ‘goddelijke Horus’. Zijn goddelijke geboorte werd afgebeeld in scenes waarin de god Amun zich verenigde met de moeder van de farao. Eens gestorven werd hij geïdentificeerd met Osiris of Re. Bij zijn dood reisde hij naar hemelse sferen.
“Ik vertel jou redelijke dingen en jij antwoordt mij: De hemel zal genade hebben? Ik vraag me af of ze je niet samen met de Thora zullen verbranden.” Zo sprak rabbi Kisma tot rabbi Hanina, en zo geschiedde ook. Alleen gebeurde er iets merkwaardigs met de letters van de Thora.
Anders dan sommige christenen waren rabbijnen niet erg tuk op het martelaarschap. Er zijn heel wat christelijke martelaren bekend, samen met hun heldhaftige verhalen, maar rabbijnse martelaren zijn er maar enkele.
Het sterven zelf was volgens sommige rabbijnen een akelige belevenis: “Wanneer de ziel het lichaam verlaat, gaat haar schreeuw [van angst] van de ene kant van de wereld naar de andere.” Bij het sterven was ook de Engel de Dood betrokken; een griezelig heerschap, zoals we zullen vaststellen.
“L’ enfer c’est les autres”, laat Sartre een van de acteurs in zijn toneelstuk ‘Huis clos’ zeggen. Het zijn beroemde woorden geworden, die niet bepaald getuigen van een positieve inschatting van de relaties met de ander, van de samenleving. Opmerkelijk vond ik de reactie van de ondertussen bekend geworden Vlaamse psycholoog Dirk De Wachter.
In verschillende Joodse religieuze groepen, zoals ook in het christendom, geloofde men dat de doden ooit zouden opstaan, op de jongste dag, bij het einde der tijden. Een heel enkele keer gebeurde het dat een dode nu al weer tot leven werd gewekt.
Bellerophoon en Trygaeus zijn twee mythische helden die naar de hemel, of de berg Olympus, willen vlieden. De ene doet dat op het gevleugeld paard Pegasos, maar die onderneming mislukt. Trygaeus heeft meer succes, op de rug van een mestkever bereikt hij de woning van de goden.
Asklepios genoot grote faam als genezer. Volgens oude mythen was Asklepios zo bedreven in geneeskunde dat hij er zelfs in slaagde enkele doden op te wekken. Al was dat zeer tegen de zin van de godenwereld, er zouden dan ook maatregelen volgen.
Ook voor Origenes had de menswording van Christus tot doel de vergoddelijking van de mensheid, de vereniging van alle individuen met de goddelijke logos. Zielen waren voor de eeuwigheid geschapen, zij waren zelfs pre-existent.
Clemens wist dat het doel van de gelovige was om toe te groeien naar de status van een god, ondergeschikt aan de Vader, gelijk aan Christus (of toch bijna) en superieur aan alle andere schepselen. Clemens was daarover duidelijk: “Ik zeg, het Woord Gods werd een mens, zodat jullie zouden leren van een mens hoe een god te worden.” Hoe werd je dan een god?
In het voetspoor van de farizeeën geloofden ook de rabbijnen in de opstanding van het lichaam. Zij stelden zelfs dat wie beweerde dat geloof in de opstanding uit de doden niet in de Thora stond geen deel zou krijgen aan de toekomende wereld.
De haolam haba, de toekomende wereld, de rabbijnse versie van de hemel, wordt niet erg duidelijk getekend. Het zal een wereld zijn die anders is dan de onze, de haolam hazè. Over hoe die er zal uitzien, komen we enkele interessante dingen te weten.
“En wanneer Jezus naar de rivier de Jordaan ging, waar Johannes doopte, en hij in het water stapte, ontbrandde er een vuur in de Jordaan.” Dat lezen wij niet in onze evangeliën. Toch is dit een van de oudste teksten die we hebben over Jezus’ doop.
Het ‘Luikse diatessaron’, in het Middelnederlands: Ganc ten papen van der wet. En vertoegh di hen. En offer he alselke offerande alse moyses gheboet in der wet.
Dit is het verhaal van wat passie teweeg kan brengen, maar ook van hoe men zichzelf kan beschermen tegen het gevaar van passie.
Hoe ging dat dan, via theürgie opstijgen naar de Ene? Hier volgt de uitleg, die naar ik vrees meer vragen oproept dan ze beantwoordt.
Er waren geruchten dat Iamblichos zich tijdens het bidden tot de goden wel eens van de grond verhief, waarbij zijn kleding een mooie gouden glans kreeg. Ook zou hij bij iemand twee boze geesten hebben uitgedreven. Kenmerkend voor deze neoplatonist was dat hij het traditionele geloof in goden en religieuze praktijken als astrologie en magie integreerde met platoonse filosofie.