Er waren geruchten dat Iamblichos zich tijdens het bidden tot de goden wel eens van de grond verhief, waarbij zijn kleding een mooie gouden glans kreeg. Ook zou hij bij iemand twee boze geesten hebben uitgedreven. Kenmerkend voor deze neoplatonist was dat hij het traditionele geloof in goden en religieuze praktijken als astrologie en magie integreerde met platoonse filosofie.
De ziel van de mens was uit hogere sferen neergedaald in een ‘voertuig van de ziel’ (ochema, of pneuma). Dat was volgens de Chaldeeuws Orakels en Porphyrius een etherisch, subtiel en puur voertuig dat de ziel omwikkelde. Het was de bedoelin met dit voertuig ook weer op te stijgen naar de hemel. Maar er konden zich problemen voordoen.
“Probeer de god in ons terug te brengen tot de god in het universum”, vatte Plotinus zijn leer kernachtig samen op zijn sterfbed. Hoe zag Plotinus de opstijging van de ziel naar de Ene? Naar God?
“Want het is noodzakelijk dat je niet naar deze honden kijkt voordat je je lichaam inwijdt. Want als chtonische, lastige honden zijn ze schaamteloos, en voor altijd betoverende zielen leiden ze hen weg van de inwijding.” Over de gevaarlijke opgang naar de hemel – volgens de Chaldeeuwse Orakels.
“Kummaya ging neerliggen en zag een nachtgezicht. In zijn droom ‘werd ik gevangene in het huis van de dood. Ik aanschouwde zijn angstaanjagende pracht.’”
Christenen werden als ze stierven door engelen weggedragen in de ‘schoot van Abraham.’ Onder heidenen was het de psychopompos, de ‘zielengeleider’, die de doden naar het dodenrijk bracht. Joodse tradities zagen de engel Michaël als de gids voor de doden.
“Ik droomde dat er op de top van de berg Sinai een grote troon stond die tot de uithoeken des hemels reikte,” vertelt Mozes volgens het gedicht ‘Exagogè’ uit de 2e eeuw v.Chr., Het zou Mozes verheffen tot iets dat haast godslasterlijk was.
Heidense filosofen als stoïcijnen en cynici vonden dat iemands overtuiging weinig voorstelde als men niet de uiterste consequentie ervan aanvaardde, de dood. Dat vonden christenen, of toch sommigen onder hen, ook. In ieder geval werden deze martelaren bewonderd om hun moed.
Terwijl Jesaja “woorden van gerechtigheid en geloof” sprak tot zijn omstaanders, werd zijn geest plotseling van hem weggenomen. Er was een engel uit de zevende hemel gekomen om een en ander aan de profeet te openbaren.
“Wee mij, op dat moment weende ik, Baruch, in mijn binnenste en had verdriet over mijn volk, omdat het door God aan koning Nebukadnezar was toegestaan zijn stad te verwoesten.” Nog terwijl hij weent ziet hij een engel van de Heer naderen die hem belooft grote geheimen te zullen onthullen. Daartoe neemt de engel Baruch mee op een hemelreis.
Toen Henoch 365 jaar oud was, in de eerste maand van het daarop volgende jaar, was hij alleen in zijn huis, wenend en rouwend, tot hij op zijn bed in slaap viel. Toen kreeg hij een visioen over de hemelen.
Levi, een van de zonen van de aartsvader Jakob, vertelt in het ‘Testament van Levi’ hoe hij rouwde over het ras der mensen, hoe hij bad tot de Heer dat hij hem zou bevrijden, hoe toen een diepe slaap over hem kwam. In die slaap zag hij de hemelen. Levi beschrijft zijn opstijgen naar die hemelen.
“In het tweede jaar dus, nadat Christus de dood had overwonnen en was opgevaren naar de hemel, begon Maria op een zekere dag, brandend van verlangen naar Christus, te wenen, alleen in de beschutting van haar woning.”
In de tweede helft van de 4e eeuw schreef iemand in het Syrisch een stichtelijk boekje dat aangeduid wordt met de Latijnse naam Transitus Assumptio. Over Maria die het aardse leven moe is, en genadig naar het Paradijs wordt gebracht.
‘Johannes’ boek over het ontslapen van Maria’ is waarschijnlijk een van de oudste versies over Maria’s levenseinde, in het Grieks op schrift gesteld. Het boekje vat als volgt aan: “Het verhaal van de heilige Johannes, de theoloog, over het ontslapen van de heilige Godbaarster.”
“De graven werden geopend en de lichamen van veel gestorven heiligen werden tot leven gewekt; na Jezus’ opstanding kwamen ze uit de graven, gingen de heilige stad binnen en verschenen aan een groot aantal mensen.”
Als Maria van Magdala bij het graf komt ziet zij tot haar verbijstering dat de steen voor het graf verwijderd is, zij rent naar Petrus en de ‘discipel die Jezus liefhad’ (de auteur van het evangelie), zij vreest dat men het lichaam van Jezus gestolen heeft.
Hoe wonderlijk was het, dat een kleine, verachtte groep christenen die zich asociaal afwendden van de oecumene zou uitgroeien tot een wereldgodsdienst? Hoe haar succes verklaren? Er waren vele positieve dingen, maar er was ook een akelig element.
Een vraag die nog beantwoord dient te worden is of Petrus, op wie de kerkvaders zich allemaal beroepen, wel heeft willen zeggen wat de kerkvaders beweerden, toen hij zei: “Hij is naar de geesten gegaan die gevangenzaten, om dit alles aan hen te verkondigen.”
“Hij is niet hier, Hij is uit de dood opgewekt. Herinner je wat Hij jullie gezegd heeft toen Hij nog in Galilea was: de Mensenzoon moest worden uitgeleverd aan zondaars en moest gekruisigd worden en op de derde dag opstaan.’”